Agapant to piękna roślina naturalnie występująca wyłącznie w południowej Afryce. W Polsce dopiero zaczynają zdobywać popularność i póki co znane są chyba jedynie wśród botaników i miłośników egzotycznej flory. Warto poznać te efektowne rośliny, odznaczające się nieodpartym urokiem i dużą gracją. Przy pewnej dozie starań i odrobinie szczęścia agapant może stać się wyjątkową ozdobą mieszkania, balkonu czy tarasu. Trzeba tylko zapewnić mu odpowiednie warunki.
Nazwa
Nazwa rodzajowa (Agapanthus) wzięła się z połączenia dwóch greckich słów : αγάπη (agape) czyli miłość i άνθος (anthos) czyli kwiat. Najbardziej znany i najczęściej spotykany w uprawie jest agapant afrykański (łac. Agapanthus africanus). Rodzaj agapant obejmuje zaledwie siedem gatunków. Większość układów taksonomicznych zalicza je do rodziny amarylkowatych (Amaryllidaceae), ale niektórzy naukowcy klasyfikują te rośliny w odrębną rodzinę agapantowatych (Agapanthaceae). Polska nazwa rodzajowa jest spolszczoną wersją nazwy łacińskiej. Spotyka się też określenia potoczne agapantu afrykańskiego np. lilia afrykańska, lilia egipska albo lilia Nilu (choć agapanty nie są spokrewnione z liliami). Istnieją różne odmiany tego gatunku, różniące się wielkością, barwą kwiatów i czasem kwitnienia.
Występowanie
Agapanty pochodzą z Afryki Południowej (ich ojczyzną są : Republika Południowej Afryki , Lesotho , Suazi , Mozambik). Obecnie naturalne stanowiska agapantu afrykańskiego ograniczają się praktycznie tylko do południowych krańców Afryki. Z kontynentu afrykańskiego agapanty rozprzestrzeniły się po świecie i współcześnie są uprawiane m.in. w Australii, Nowej Zelandii, Stanach Zjednoczonych (Kalifornia), Meksyku czy na Jamajce. Do Europy zostały sprowadzone w XVII w. i są po dziś dzień obecne w uprawie w wielu krajach na tym kontynencie. Największą popularnością cieszy się agapant afrykański. Warto wiedzieć, że wszystkie agapanty mają małą tolerancję niskich temperatur i nie są w stanie wytrzymać mrozów. Z tego powodu w klimacie umiarkowanym (np. w Polsce) praktycznie nie da się hodować tych roślin w gruncie. Są natomiast coraz popularniejszą ozdobą mieszkań jako rośliny doniczkowe. W okresie letnim mogą też być ozdobą tarasów i ogródków. Niektóre bardziej wytrzymałe mieszańce są w stanie przeżyć łagodną zimę w gruncie (oczywiście pod warunkiem odpowiedniego zabezpieczenia).
Opis
Agapant jest rośliną wieloletnią. Pod ziemią wytwarza krótkie, pionowe kłącze i liczne, grube korzenie, których długość dochodzi do 30 cm. Główny element pokroju stanowią długie, ciemnozielone i lśniące liście, wyrastające pionowo ku górze. Roślina osiąga do 60 – 80 cm wysokości, a ponieważ ulistnienie jest dość gęste i rozłożyste, może mieć także podobną szerokość. Liście są równowąskie, o gładkim brzegu i niezbyt sztywne, przez co wyginają się łukowato do dołu. Pomiędzy nimi wyrastają twarde, pionowo wzniesione, nagie pędy kwiatowe. Osiągają one znaczną wysokość (nawet do 1 m), a na szczycie wykształcają efektowne, kuliste kwiatostany o charakterze baldachogrona. Każdy kwiatostan składa się z kilkunastu lub kilkudziesięciu lejkowatych, luźno ułożonych kwiatów, barwy białej, niebieskiej bądź niebieskofioletowej. Każdy pojedynczy kwiat posiada sześć lancetowatych, delikatnych płatków. Agapanty kwitną od lipca do września. Owocem jest torebka.
Zastosowanie
Większość gatunków z rodzaju Agapanthus znajduje zastosowanie w charakterze roślin ozdobnych. Mogą stanowić żywą dekorację w ogrodach i parkach (w krajach o tropikalnym i subtropikalnym klimacie) albo w domach czy szklarniach (w klimacie umiarkowanym). Są idealne do sadzenia pojedynczo i w grupach, na skraju trawników, wokół oczek wodnych i w ogródkach skalnych. Często także wykorzystuje się agapanty na kwiat cięty – do bukietów, kompozycji kwiatowych i różnego typu florystycznych dekoracji.
Kilka słów na temat pielęgnacji
Agapanty trzymane w doniczkach nie są łatwe w uprawie. Niezbyt dobrze tolerują przesadzanie, więc trzeba się starać robić to jak najrzadziej. Zarazem przy uprawie w pojemnikach należy pamiętać, aby nie umieszczać kłącza w zbyt dużej ilości ziemi. Doniczka powinna być niewiele większa od podziemnej części rośliny, a kłącze przykryte jedynie cienką, kilkucentymetrową warstwą podłoża. Najlepsza jest gleba gliniasta z domieszką piasku i torfu. W okresie wegetacyjnym agapanty należy obficie podlewać, a pojemniki z roślinami postawić w miejscu słonecznym (np. przy południowym oknie). Ważne jest regularne wzmacnianie każdego okazu płynnymi nawozami przeznaczonymi dla roślin kwitnących. Agapanty można rozmnażać poprzez dzielenie kęp lub korzystając z nasion. W zależności od odmiany roślina może być dzielona co 4 – 6 lat. Powinno się to robić wczesną jesienią. Część odmian jest zimozielona. Te rośliny trzeba przenieść na odpoczynek zimowy do widnego pomieszczenia o temperaturze powietrza w granicach 1-8 °C oraz ograniczyć ich podlewanie. W przypadku odmian zrzucających liście na zimę, należy (jesienią, po opadnięciu liści) wykopać kłącza, osuszyć i przechowywać aż do wiosny w przewiewnym, suchym miejscu o temperaturze 5-8 °C, najlepiej pod cienką warstwą trocin lub torfu.
Ciekawostki
Rośliny z rodzaju Agapanthus wykazują dość dużą odporność na szkodniki. W ostatnich latach w niektórych miejscach na świecie ogrodnicy zostali jednak zmuszeni do walki z nowym wrogiem – ćmą z gatunku Neuranethes spodopterodes (określaną też jako Agapanthus borer). Jej gąsienice żerują stadnie na liściach i kryją się wewnątrz pędów kwiatowych, przesuwając się w dół do kłącza. Niszczą więc praktycznie wszystkie części zaatakowanej rośliny, co znacznym stopniu ją osłabia, a nawet może prowadzić do jej śmierci. Ćma została opisana już na początku XX wieku, jednak dopiero w ostatnich latach, gdy problem z nią związany zaczął dotykać coraz więcej obszarów, wydaje się być bardziej groźna. Kłącza, liście i sok, który zawierają agapanty, są trujące dla ludzi i zwierząt domowych (w przypadku połknięcia). Sok może powodować wysypki skórne, nudności, wymioty, biegunkę i owrzodzenia w jamie ustnej.
